A-sociale media: de manipulatie ontmaskerd.

Gratis (?) verbinding.

Als instructeur "Systeem- en netwerkbeheer", voorstander van vrije en open source software en standaarden (GNU/Linux als daily driver) en vader van 3 jonge kinderen, ligt "het internet" en privacy me na aan het hart.

We leven in het digitale tijdperk, een tijd waarin (a-)sociale media alomtegenwoordig zijn. Deze platforms hebben ons verbonden, geïnformeerd en in staat gesteld om bewegingen te creëren die de wereld veranderen. Maar laten we de realiteit onder ogen zien: de glans van de "gratis verbinding" heeft een duistere keerzijde. De Big Tech-bedrijven die deze platforms beheren, hebben een model geperfectioneerd dat ons, de gebruikers, uitbuit. Het is tijd om deze te ontmaskeren en te pleiten voor een internet dat meer menselijk is, privacy respecteert en ons niet manipuleert. We zijn misschien wat naïef geweest. Die dingen zijn een eigen leven gaan leiden. Het gebruik is anders dan verwacht.

Het onethische verdienmodel.

Big Tech-bedrijven zijn de rijkste en meest succesvolle ooit. Maar stel jezelf eens de fundamentele vraag: "Waar worden ze eigenlijk voor betaald?" Vroeger verkochten bedrijven in Silicon Valley producten: hardware, software. Eenvoudige "business". Nu is het verdienmodel radicaal veranderd. Bedrijven als Microsoft, Google, Meta,… verkopen óns.

We betalen niet met geld voor Facebook, WhatsApp, Instagram, X, YouTube, TikTok en de vele andere platforms van Meta, Google, Apple, Microsoft, ... Adverteerders betalen. Zij zijn de echte klanten. En waarom betalen adverteerders deze bedrijven? In ruil voor advertenties, voor reclame. Wij worden verkocht. Onze aandacht is het product dat wordt verhandeld. "Hoeveel tijd kunnen we krijgen van een persoon?" "Hoeveel van je leven kan je ons geven?" Vele mensen denken: Google is toch gewoon een zoekmachine, op Facebook kan je zien wat je vrienden doen en ben je toch eigenaar van je gedeelde foto's? Niets van. Ze beseffen niet dat ze strijden om je aandacht. En jouw data.

Het klassieke gezegde geldt: "Als je niet betaalt voor het product, dan bén jij het product." Maar Jaron Lanier gaat nog een stap verder: het is "de geleidelijke, onmerkbare verandering in je gedrag en perceptie" dat het echte product vormt. Big Tech verkoopt zekerheid aan adverteerders, de zekerheid dat ze ons kunnen beïnvloeden. Ze veranderen wat je doet, hoe je denkt, wie je bent. Om dit te bereiken, verzamelen ze enorme hoeveelheden data en bouwen ze modellen die onze acties voorspellen. Dit "surveillance kapitalisme", zoals Shoshana Zuboff het noemt, heeft internetbedrijven tot de rijkste bedrijven in de geschiedenis gemaakt. Het is een markt die handelt in "menselijke futures", waar elke handeling die je uitvoert zorgvuldig wordt gevolgd en geregistreerd. Ze weten wanneer mensen eenzaam zijn, depressief, of wanneer ze naar foto's van hun ex kijken. Ze hebben meer informatie over ons dan ooit voor mogelijk werd gehouden.

De verwoestende gevolgen van a-sociale media.

De gevolgen van deze datagedreven, op aandacht gerichte systemen zijn diepgaand en verwoestend. Lanier is niet om een bou[d|t]e uitspraak verlegen: "Sociale media verwoest ons leven. En de bewijzen stapelen zich op":

• Verslaving: Miljoenen mensen zijn hopeloos verslaafd aan hun elektronische apparaten. We scrollen eindeloos en hersenloos op TikTok, Instagram en andere platforms, gevangen in de "infinite scroll".
• Mentale gezondheid: Er is een duidelijk verband tussen geestelijke gezondheid en sociale media. De focus op perfecte beelden, sociale vergelijking en de druk om data te delen hebben zware gevolgen, vooral voor de ontwikkeling en het welzijn van de jeugd. Cosmetische ingrepen zijn zo populair bij tieners dat het syndroom een naam kreeg: de "Snapchatstoornis". Psycholoog Jonathan Haidt toont een enorme toename aan depressie en angst onder Amerikaanse tieners sinds de opkomst van sociale media.
• Manipulatie en desinformatie: De huidige sociale media manipuleert ons by design. Algoritmes maximaliseren engagement, met gevaar voor onbedoelde desinformatie en de bevordering van haatzaaierij. Nepnieuws wordt geavanceerder en bedreigt samenlevingen overal ter wereld. Youtube-algoritmes vergroten de polarisatie in de maatschappij, omdat valse informatie bedrijven meer geld oplevert dan de waarheid (want die is "saai"). We zijn van het informatietijdperk naar het des-informatietijdperk gegaan.
• Privacy schendingen: Massa surveillance is de norm. Data wordt verzameld via tracking pixels, de 'Vind ik leuk'-knop, buiten de app om, WhatsApp deelt data met Facebook, …. Dit alles onder het mom van "personalisering van de gebruikerservaring", maar eigenlijk voor gerichte advertenties. Er zijn al heel veel datalekken en beveiligingsincidenten geweest, denk maar aan het Cambridge Analytica-schandaal.
• Gebrek aan controle: Je mag je nog zo bewust zijn van de privacyinstellingen, je mag nog zo kritisch zijn over de informatie die je deelt; je kan die platforms gewoonweg niet vertrouwen. De huidige sociale media heeft zware gevolgen op ontwikkeling en welzijn. Ze beïnvloeden gebruikers by design. We zijn allen "proefkonijnen".
• …

Deze Big Tech-tools zijn digitale Frankensteins geworden, die de wereld naar hun beeld vormen, zonder de verantwoordelijkheid op zich te nemen. De tech industrie heeft de middelen gecreëerd om een maatschappij te destabiliseren en af te breken. Het is alsof we minder controle hebben op wie we zijn en wat we geloven.

De Big Tech Paradox en de noodzaak van verandering.

De Big Tech-namen blijven groter worden. We zien een Big Tech-paradox: ondanks de kritiek, blijven de grote technologiebedrijven groeien in termen van marktkapitalisatie, gebruikersaantallen en hun invloed. De kritiek lijkt hun groei en de dominantie niet significant te remmen.

De kern van het probleem ligt in het verdienmodel en de algoritmes. De technologische bedrijven hebben drie hoofddoelen: het doel om je gebruik te verhogen, het groeidoel en het reclamedoel. Elk doel wordt aangestuurd door algoritmes die moeten uitzoeken wat jij wilt zien om de cijfers te laten stijgen. Deze algoritmes zijn "meningen geïntegreerd in code" en zijn geoptimaliseerd naar een definitie van succes, meestal winst. Ze zijn niet objectief en niemand begrijpt volledig wat ze doen om dat doel te bereiken.

"Het is geen eerlijk gevecht: je zit op Facebook en je gaat tegen kunstmatige intelligentie in die alles van je weet, je volgende zet uitstippelt, en jij weet van niks, behalve dat er kattenfilmpjes en verjaardagen zijn."

Regulering.

Het is OK is dat bedrijven geld willen verdienen. Het is niet OK dat er geen regels en geen concurrentie is en dat bedrijven zich gedragen als een soort regeringen. Die bedrijven zeggen dat ze zichzelf wel kunnen reguleren; dat is belachelijk. Dat is een leugen.

We zijn winstgevender voor een bedrijf als we naar een scherm staren, of naar een reclame dan als we ons leven leven. Bedrijven gebruiken krachtige kunstmatige intelligentie om ons te slim af te zijn zijn en onze aandacht te trekken naar wat zij willen in plaats van wat past bij onze doelen en ons leven.

Het is tijd voor verandering. We moeten van dit bijtende bedrijfsmodel af. We moeten producten gebruiken die menselijk worden ontworpen, die ons niet als extraheerbare bron gebruiken. Nogal dystopisch hier allemaal denk je? Goed voor een Black Mirror aflevering? Nee hoor, de critici zijn de ware optimisten ;-)

Een pleidooi voor een menselijker internet.

Ik wil geen gecentraliseerde sociale media. Ik wens geen propriëtaire software. Big Tech zorgt voor vendor lock-in.

Er zijn alternatieven. We moeten inzien dat er een probleem is met de Big Tech industrie en het gebruik van hun tools, maar we moeten ook weten dat er een andere weg is.

Ik wil een lans breken voor gedecentraliseerde en open source tools. Deze alternatieven plaatsen de gebruiker centraal, respecteren privacy en geven individuen meer controle over hun digitale ervaring. In plaats van te worden gemanipuleerd door algoritmes, kunnen we kiezen voor platforms die transparant zijn over hun werking en die onze data niet exploiteren voor winst. Ethisch design moet de norm worden. Het kan niet zijn dat een handvol designers beslissingen kunnen nemen, die een invloed hebben op miljarden levens.

Het is tijd om de overstap te maken naar een menselijker internet. Dit is niet alleen een kwestie van technologie, het is een kwestie van waarden. Het gaat om het kiezen voor een digitaal leven dat in lijn is met onze principes van respect, privacy en autonomie.

De technologie-industrie staat op een kruispunt. We kunnen doorgaan op de huidige weg, waarbij Big Tech steeds groter en machtiger wordt, ten koste van onze privacy, mentale gezondheid, democratie en sociale cohesie. Of we kunnen kiezen voor een andere toekomst, een toekomst waarin technologie ons dient in plaats van andersom.

Ik ben niet "tegen" sociale media. Ik ben "voor respectvolle en verantwoorde sociale media". Trouwens, niet de smartphone zelf maakt ons ongelukkig; dat doen we zelf.

Wat kan jij doen?

• Stap af van Whatsapp. Gebruik bv. Signal. Privacy is niet optioneel. Geen advertenties. Geen trackers. Geen reclame. Geen banden met marketeers. Geen banden met grote technologiebedrijven. Je gedrag wordt niet gevolgd. Geen durfkapitalisten. Onafhankelijke organisatie zonder winstoogmerk; ontwikkeling wordt gefinancierd door beurzen, subsidies en donaties van mensen zoals jij. En een vrouw aan de macht; altijd goed!
• Stap af van Facebook (of probeer dat maar eens :p). Gebruik bv. Mastodon. Jouw tijdlijn zou vol moeten staan met wat voor jou het belangrijkst is en niet met wat een bedrijf denkt dat je zou moeten zien. Geen algoritmen of advertenties. Onder controle van niemand, behalve die van jou. Besluitvorming van regels en voorschriften in eigen handen en niet van bovenaf zoals sociale media van bedrijven. Gedecentraliseerd; zoals het moet. Volledig onafhankelijk. Open source. Open webprotocollen. Niet te koop. Geen advertenties. Ontwikkeld door een non-profitorganisatie.
• Stap af van Google. Gebruik bv. Qwant. Geen verkoop van je persoonlijke data. Houdt geen zoekgeschiedenis bij. Hosted in Europa.
• Stap af van Gmail, Outlook, Apple Mail, … Gebruik bv. Proton Mail. Versleutelde e-mail. De hoogste privacystandaarden (Zwitserland). E-mail inhoud wordt niet gescand om een gedetailleerd profiel van je op te maken voor winst. Geen e-mailtrackers die afzenders en adverteerders laten weten wat je leest en waar je op klikt, die je volgen op het web, … Open source. Onafhankelijk gecontroleerd.
• …
• Stap af van Windows. Stap af van Mac OS. Gebruik een echt besturingssysteem. Installeer Linux Mint. Maar misschien is dat nog net iets te veel gevraagd ;-) Volg eerst les bij mij ;-)
• Bel mij. Er zijn nog honderden mogelijkheden ;-)

Doe het! Ga uit "het systeem". Verlaat "The Matrix". Verwijder je Silicon Valley social media accounts. "De wereld is prachtig. Het is geweldig daar buiten!"